مهندسی مجدد
*علی حسین نورافروز
مسأله کلی این است که فرهنگ جامعه ما به گونه ای است که سطح مطالعه در آن بسیار ناچیز می باشد و افراد به استثنای گروه محدودی، دانشجویان، اعضای هیأت علمی، و گروه های علمی دیگر، در خود نیازی به مطالعه و کسب اطلاعات چه برای زندگی شخصی و چه زندگی کاری و حرفه ای احساس نمی کنند و حرفه کتابداری و اطلاع رسانی برعکس مردم جامعه، با اطلاعات و منابع اطلاعاتی سروکار دارد و این باعث می شود که این دو گروه، کتابداران و عموم مردم جامعه، نقطه تلاقی با هم نداشته باشند. و همین امر باعث مهجور و ناشناس ماندن این رشته علمی و خدمات آن می شود.
نگاهی به وضعیت نیروی انسانی کتابخانه ها نشان می دهد که غالب آن افراد غیر متخصص بوده و سهم متخصصین این رشته بسیار ناچیز می باشد. و همین امر باعث می شود که این گروه اندک یعنی کتابداران نتوانند بر آن گروه بزرگتر یعنی افراد غیر حرفه ای کتابخانه ها، تأثیر بگذارند و در مورد مسائل مختلف حتی مسائل تخصصی نظرات غالب، نظرات آن ها باشد. نتیجه این امر، منزوی شدن و بی انگیزگی تدریجی کتابداران است. بنابراین نهادهای دست اندرکار بخصوص سازمان مدیریت و برنامه ریزی باید به طور جدی توجیه شود که پست های مختلف کتابخانه ها در اختیار کتابداران باشد البته انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و دانشگاهها باید توجیه کننده سازمان مدیریت و برنامه ریزی باشند.
مهندسی مجدد فرایندهای کاری (BPR) Business process re-engineering
از آنجایی که رشته کتابداری و اطلاع رسانی با چالش ها و بحث های زیادی روبرو است که ذهن همه افراد این رشته را درگیر نموده است بنابراین، نیاز به اقدامی جدی احساس می شود. به نظر می رسد مهندسی مجدد در این زمینه راه گشا و مشکل گشا باشد. مهندسی مجدد به معنی آغازی دوباره، از نو متولد شدن، از نو شروع کردن است. مهندسی مجدد یعنی دگرگون سازی و طرحی نو درانداختن، دگرگونی در ذهن(طرز فکر و نگرش مدیران و کارکنان)، در فرهنگ و نظام ارزشی، در فرایندها و پردازش ها، در ساختار و سازماندهی، و در روش استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در سازمان ها(مهدی قلی زاده، علیرضا). در مهندسی مجدد، طراحی ریشه ای فرایندها، تشکیلات، و فرهنگ یک شرکت برای دستیابی به جهش هایی خارق العاده در عملکرد آن شرکت صورت می گیرد. در اینجا، به کنار نهادن شیوه های قدیمی و سنتی و نگرشی جدید به کار برای به وجود آوردن محصول و یا خدمتی مناسب و نیز ارزش دادن به مشتری مد نظر است.
در مهندسی مجدد منظور این است که برای دستیابی به نیازهای امروزی همچون کیفیت برتر، خدمات، انعطاف پذیری، هزینه پایین بایستی فرایندها را ساده نمود. در کتابخانه ها فرایند های مختلفی که انجام می شود بایستی آن ها را کامل کرد برای مثال فهرست منابع را در سایت قرار داده، منابع به شکل الکترونیکی و دیجیتالی تهیه تا از راه دور قابل دسترسی باشند، ابر فهرستی از فهرست های مختلف کتابخانه های یک دانشگاه تهیه و در دسترس قرار گیرد.
تعاریف فوق نشان می دهند که مهندسی مجدد معمولاً در کل پیکره یک سازمان و یا شرکت صورت می پذیرد و اقدام به آن تنها در یک بخش سازمان را نمی توان نام مهندسی مجدد نامید، اگر چه می توان فرایندهای کاری مختلف کتابخانه را نیز مهندسی مجدد نمود اما، شاید اعمال نمودن این بحث مدیریتی در رشته کتابداری و اطلاع رسانی با توجه به چالش های پیش رو، لازم باشد. به نظر می رسد که شرایط خاص حرفه کتابداری و اطلاع رسانی که در گیر مسائل خاصی است از جمله موقعیت موردنظر آن در جامعه، نقش و کارکرد آن، بین رشته ای بودن، تعامل با حوزه های دیگر، نقش تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، و ... باعث شود که ما یعنی افراد حرفه ای در بین خودمان و به معنی واقعی و به منظور رسیدن به جایگاه واقعی خود، یک تصمیم بر خلاف اصول مهندسی مجدد بگیریم و از آن اصول عدول کرده و تنها در سطح کتابخانه هایمان و یا در سطح گروه أموزشی خود در دانشگاه به این امر اقدام نماییم و یک بازسازی دوباره، یک تحول دوباره، و آغازی دیگر را شروع کنیم، یعنی در بالاترین سطح حرفه، اساتید رشته، به این کار دست بزنند و آن را با تغییر در برخی سرفصل های درسی و بخصوص تغییر نام رشته، اقدام نمایند. در کلاس های درس نیز دانشجویان را به این کار تشویق نموده که سهمی هرچند اندک به عهده گیرند. می توان مباحث جدیدی را در سرفصل های این رشته مطرح کرد از قبیل علم سنجی، اقتصاد اطلاعات، بازاریابی اطلاعات، تولید علم، قیمت گذاری علم، انتقال تکنولوژی، مراکز انتفاعی اطلاع رسانی، همکاری با حوزه های دیگر مانند کامپیوتر، و....
عصر حاضر بخصوص به گونه ای است که در معرض تغییرات سریع و مداومی قرار دارد و این تغییرات بر رفتار و نیازهای مشتریان نیز اثر می گذارد بنابراین، سازمان ها نیز لازم است که این تغییرات را و اثر آن را بر مشتری تجزیه و تحلیل کرده، و در فرایند فعالیت های خود اعمال نمایند. کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی نیز بسیار متأثر از تغییرات مذکور می باشند بنابراین، این واحد خدماتی نیز باید به این تغییرات توجه نموده، و بر اساس نیاز مشتری فرایندهای خود را به نحو موثری به انجام برساند. تکنولوژی اطلاعات به طرز بسیار وحشتناکی بر کاربران کتابخانه ها اثر گذاشته و آنان را از مراجعه حضوری به کتابخانه باز داشته است. در اینجا فرایند انتخاب و سفارش منابع و مواد کتابخانه ای باید به این امر توجه نموده و از طریق ایجاد کتابخانه های دیجیتال، درگاههای موضوعی، طراحی وبلاگ ها و وب سایت ها، دسترسی آن کاربران را به منابع اطلاعاتی هموار سازد. از طرف دیگر خدمات مرجع دیجیتال را نیز باید در کتابخانه ها بکار گرفت زیرا همچنانکه گفتیم کاربران دیگر کمتر در محیط کتابخانه حضور دارند ولی مسائل و مشکلات و سوالاتی که برخورد می کنند شاید حتی به خاطر انفجار اطلاعات و آلودگی اطلاعات بیشتر از قبل مواجه باشند . در اینجا خدمات مرجع مجازی را می توان برای کمک و راهنمایی آنان بکار برد.
- ایفای نقشی دیگر: ادغام مرکز یا واحد تحقیق و توسعه سازمان (r& d) research and development با کتابخانه های سازمان و به عهده گرفتن این نقش جدید به عنوان یک مزیت رقابتی
- ما مزیت رقابتی را به عنوان قابلیت یک شرکت در عملکرد بهتر نسبت به صنعتی که در آن کار می کند تعریف می نماییم. مشتریان کالا و خدماتی را می خواهند که بهتر و ارزان تر باشد و سریع تر به دستشان برسد(میلر و الکس، 1998، ص22).
- مزیت رقابتی ویژگی ها و قابلیت هایی است که یک سازمان را قادر به حفظ و ارتقاء موقعیت رقابتی اش می نماید(شیرمحمدی، یزدان). مزیت رقابتی ویژگی ها و یا ابعاد هر شرکتی است که آن را قادر به ارائه خدمات بهتر به مشتریان(ارزش بهتر) می سازد(ما، 1999، ص709-718).
- مراکز تحقیق و توسعه مراکزی هستند که دانش جدیدی را درباره کالاها، فرایندها، و خدمات می یابند و سپس آن را برای ایجاد و یا بهبود کالاها، فرایندها، و خدمات جدید در جهت برآورده کردن نیازهای بازار بکار می گیرند.
- نمودار فرایند تحقیق و توسعه به صورت زیر است(ایرانمنش، محمد، ص61):
فعالیتهای تحقیقاتی
- داده های تحقیقاتی -------------------- ستاده های تحقیقاتی
- در هر یک از عناصر بالا مسائل دیگری دخیل هستند برای مثال در داده های تحقیقاتی وجود عواملی مانند نیروی انسانی از قبیل محققان و کارکنان پشتیبانی تحقیقات، بودجه تحقیقاتی، منابع اطلاعاتی، و امکانات و تجهیزات تحقیقات مانند آزمایشگاه وکتابخانه و مرکز اسناد و مدارک علمی ضروری است.
با توجه به نمودار می توان گفت که کتابخانه می تواند سه نقش محوری را در این زمینه ایفا کند:
نیروی انسانی: کتابداران به خاطر توانایی هایی که دارند و نیز آشنایی با انواع منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی، می توانند دستیار محققین شوند و با انجام خدمات گوناگون(مرجع، کتابشناسی، اطلاع رسانی، جستجو و بازیابی اطلاعات، آگاهی رسانی های جاری و اشاعه گزینشی اطلاعات، و ...) کمک بزرگی به پژوهشگران نمایند. از سوی دیگر، دانش تولید شده در نتیجه فعالیت های تحقیق و توسعه مستلزم سازماندهی است بنابراین، مدیریت دانش به منظور بهره گیری مجدد از دانش و ایجاد سازمان یادگیرنده از دیگر مسائلی است که کتابداران در آن ایفای نقش دارند.
منابع اطلاعاتی: از بعد منابع اطلاعاتی می توان گفت که کتابخانه به خاطر داشتن منابع مختلف می تواند در فرایند تحقیق و توسعه سازمان با اهمیت باشد.
امکانات و تجهیزات: از این نظر می توان کتابخانه را محل فیزیکی مناسبی برای به عهده گرفتن نقش فرایند تحقیق و توسعه سازمان دانست.
بنابراین، شاید بتوان کتابخانه را نه تنها کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی بلکه، "کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی و مرکز تحقیق و توسعه سازمان"نام نهاد. البته ضروری است که اول کتابداران توانایی های خود را در این زمینه بالا برده و به تدریج در ساختار سازمانی جدید سازمان ها جای گرفته و تسهیل کننده و پیش برنده فرایند تحقیق و توسعه سازمان شوند. نقش کتابداران در اینجا به عنوان مشاور اطلاعاتی در خدمت گروه های مختلف علمی و در کنار آنها می تواند شامل: کمک به پروژه های پژوهشی، گردآوری اطلاعات علمی و فنی در سطوح داخلی و جهانی، سازماندهی و آماده سازی نظام مند اطلاعات، اشاعه سریع و به موقع اطلاعات باشد.
متخصصین و محققین واحدهای تحقیق و توسعه معمولاً به صورت تیمی و در تیم های مختلف مشغول به فعالیت هستند. بر این اساس می توان برای هر یک از آن تیم ها، یک متخصص کتابداری به عنوان مشاور اطلاعاتی به منظور دسترسی سریع و به موقع به اطلاعات انتخاب نمود. از سوی دیگر، امروزه در کشور بدنه دولت در حال کوچک شدن است و نیز از تعداد سازمان های دولتی کاسته و به همان اندازه به بخش های خصوصی واگذار می شوند. سازمان های خصوصی معمولاً دارای مراکز تحقیق و توسعه هستند. بنابراین، تربیت کتابدارانی که شرایط و شایستگی های همکاری با واحدهای تحقیق و توسعه سازمان ها را داشته باشند، الزامی است.
- ایجاد یک نظام ملی اطلاعاتی
- از آنجایی که مراکز و پایگاه های اطلاع رسانی در کشور جدا از همدیگر و منفک هستند، و یک پژوهشگر برای تحقیق در یک موضوع واحد و به منظور دست یافتن به اطلاعات مورد نظر خود از جنبه های مختلف، ناگزیر است به تک تک آن مراکز مراجعه کند و این مسأله مستلزم صرف زمان بسیار است حتی ممکن است که شخص پژوهشگر به اطلاعات دلخواه خود دست پیدا نکند. به نظر می رسد کتابداران به عنوان قشری که در گردآوری، سازماندهی، و اشاعه اطلاعات نقش دارند، بتوانند و توانایی آن را داشته باشند که در جهت ایجاد یک نظام ملی اطلاعاتی به منظور دست یافتن به اطلاعات درست جهت پیشبرد برنامه های آتی و اطلاعات جانبی و ایده ها و روشهای انجام کار و تحت کنترل درآوردن آن اطلاعات، دست بکار شده و آن را ایجاد نمایند.
در کل می توان این گونه بیان کرد که انجام اصلاحاتی کلی و اساسی در این رشته نیاز است و این اصلاحات اساسی در قالب یک مسأله با عنوان مهندسی مجدد قابل اعمال است. زیرا در مهندسی مجدد همه اهداف و دیدگاه ها و نیز چشم اندازهای یک فرایند کاری مدنظر قرار می گیرد بنابراین، با مهندسی مجدد رشته کتابداری و اطلاع رسانی همه مشکلات و اولویتهای ذهنی همه افراد درگیر این رشته از تمامی جوانب مورد بررسی قرار می گیرد و به همه آنها پاسخ مناسب داده می شود.
*دانشجوی کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
منابع:
ایرانمنش، محمد. مجموعه مقالات همایش سراسری مراکز تحقیق و توسعه صنایع کشور/ برگزار کننده وزارت صنایع- ماهیت پژوهش و فناوری- دفتر پژوهش های صنعتی. تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران، 1379.
شیرمحمدی، یزدان (1386). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت جهانگردی. اثر اینترنت بر کسب مزیت رقابتی برای دفاتر خدمات مسافرتی شهر تهران. تهران: دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی.
مهدیقلی زاده، علیرضا. مهندسی مجدد سازمان. حسابدار، سال دوازدهم، شماره یکصد و بیست وپنجم.
Ma, h. (1999). Anatomy of competitive advantage: a selective framework management decision. Vol 37 pp 707-718.
Miller, alex (1998). Strategic management, third edition, Tennessee press, usa, p 14-22.
*علی حسین نورافروز
مسأله کلی این است که فرهنگ جامعه ما به گونه ای است که سطح مطالعه در آن بسیار ناچیز می باشد و افراد به استثنای گروه محدودی، دانشجویان، اعضای هیأت علمی، و گروه های علمی دیگر، در خود نیازی به مطالعه و کسب اطلاعات چه برای زندگی شخصی و چه زندگی کاری و حرفه ای احساس نمی کنند و حرفه کتابداری و اطلاع رسانی برعکس مردم جامعه، با اطلاعات و منابع اطلاعاتی سروکار دارد و این باعث می شود که این دو گروه، کتابداران و عموم مردم جامعه، نقطه تلاقی با هم نداشته باشند. و همین امر باعث مهجور و ناشناس ماندن این رشته علمی و خدمات آن می شود.
نگاهی به وضعیت نیروی انسانی کتابخانه ها نشان می دهد که غالب آن افراد غیر متخصص بوده و سهم متخصصین این رشته بسیار ناچیز می باشد. و همین امر باعث می شود که این گروه اندک یعنی کتابداران نتوانند بر آن گروه بزرگتر یعنی افراد غیر حرفه ای کتابخانه ها، تأثیر بگذارند و در مورد مسائل مختلف حتی مسائل تخصصی نظرات غالب، نظرات آن ها باشد. نتیجه این امر، منزوی شدن و بی انگیزگی تدریجی کتابداران است. بنابراین نهادهای دست اندرکار بخصوص سازمان مدیریت و برنامه ریزی باید به طور جدی توجیه شود که پست های مختلف کتابخانه ها در اختیار کتابداران باشد البته انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران و دانشگاهها باید توجیه کننده سازمان مدیریت و برنامه ریزی باشند.
مهندسی مجدد فرایندهای کاری (BPR) Business process re-engineering
از آنجایی که رشته کتابداری و اطلاع رسانی با چالش ها و بحث های زیادی روبرو است که ذهن همه افراد این رشته را درگیر نموده است بنابراین، نیاز به اقدامی جدی احساس می شود. به نظر می رسد مهندسی مجدد در این زمینه راه گشا و مشکل گشا باشد. مهندسی مجدد به معنی آغازی دوباره، از نو متولد شدن، از نو شروع کردن است. مهندسی مجدد یعنی دگرگون سازی و طرحی نو درانداختن، دگرگونی در ذهن(طرز فکر و نگرش مدیران و کارکنان)، در فرهنگ و نظام ارزشی، در فرایندها و پردازش ها، در ساختار و سازماندهی، و در روش استفاده از تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات در سازمان ها(مهدی قلی زاده، علیرضا). در مهندسی مجدد، طراحی ریشه ای فرایندها، تشکیلات، و فرهنگ یک شرکت برای دستیابی به جهش هایی خارق العاده در عملکرد آن شرکت صورت می گیرد. در اینجا، به کنار نهادن شیوه های قدیمی و سنتی و نگرشی جدید به کار برای به وجود آوردن محصول و یا خدمتی مناسب و نیز ارزش دادن به مشتری مد نظر است.
در مهندسی مجدد منظور این است که برای دستیابی به نیازهای امروزی همچون کیفیت برتر، خدمات، انعطاف پذیری، هزینه پایین بایستی فرایندها را ساده نمود. در کتابخانه ها فرایند های مختلفی که انجام می شود بایستی آن ها را کامل کرد برای مثال فهرست منابع را در سایت قرار داده، منابع به شکل الکترونیکی و دیجیتالی تهیه تا از راه دور قابل دسترسی باشند، ابر فهرستی از فهرست های مختلف کتابخانه های یک دانشگاه تهیه و در دسترس قرار گیرد.
تعاریف فوق نشان می دهند که مهندسی مجدد معمولاً در کل پیکره یک سازمان و یا شرکت صورت می پذیرد و اقدام به آن تنها در یک بخش سازمان را نمی توان نام مهندسی مجدد نامید، اگر چه می توان فرایندهای کاری مختلف کتابخانه را نیز مهندسی مجدد نمود اما، شاید اعمال نمودن این بحث مدیریتی در رشته کتابداری و اطلاع رسانی با توجه به چالش های پیش رو، لازم باشد. به نظر می رسد که شرایط خاص حرفه کتابداری و اطلاع رسانی که در گیر مسائل خاصی است از جمله موقعیت موردنظر آن در جامعه، نقش و کارکرد آن، بین رشته ای بودن، تعامل با حوزه های دیگر، نقش تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات، و ... باعث شود که ما یعنی افراد حرفه ای در بین خودمان و به معنی واقعی و به منظور رسیدن به جایگاه واقعی خود، یک تصمیم بر خلاف اصول مهندسی مجدد بگیریم و از آن اصول عدول کرده و تنها در سطح کتابخانه هایمان و یا در سطح گروه أموزشی خود در دانشگاه به این امر اقدام نماییم و یک بازسازی دوباره، یک تحول دوباره، و آغازی دیگر را شروع کنیم، یعنی در بالاترین سطح حرفه، اساتید رشته، به این کار دست بزنند و آن را با تغییر در برخی سرفصل های درسی و بخصوص تغییر نام رشته، اقدام نمایند. در کلاس های درس نیز دانشجویان را به این کار تشویق نموده که سهمی هرچند اندک به عهده گیرند. می توان مباحث جدیدی را در سرفصل های این رشته مطرح کرد از قبیل علم سنجی، اقتصاد اطلاعات، بازاریابی اطلاعات، تولید علم، قیمت گذاری علم، انتقال تکنولوژی، مراکز انتفاعی اطلاع رسانی، همکاری با حوزه های دیگر مانند کامپیوتر، و....
عصر حاضر بخصوص به گونه ای است که در معرض تغییرات سریع و مداومی قرار دارد و این تغییرات بر رفتار و نیازهای مشتریان نیز اثر می گذارد بنابراین، سازمان ها نیز لازم است که این تغییرات را و اثر آن را بر مشتری تجزیه و تحلیل کرده، و در فرایند فعالیت های خود اعمال نمایند. کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی نیز بسیار متأثر از تغییرات مذکور می باشند بنابراین، این واحد خدماتی نیز باید به این تغییرات توجه نموده، و بر اساس نیاز مشتری فرایندهای خود را به نحو موثری به انجام برساند. تکنولوژی اطلاعات به طرز بسیار وحشتناکی بر کاربران کتابخانه ها اثر گذاشته و آنان را از مراجعه حضوری به کتابخانه باز داشته است. در اینجا فرایند انتخاب و سفارش منابع و مواد کتابخانه ای باید به این امر توجه نموده و از طریق ایجاد کتابخانه های دیجیتال، درگاههای موضوعی، طراحی وبلاگ ها و وب سایت ها، دسترسی آن کاربران را به منابع اطلاعاتی هموار سازد. از طرف دیگر خدمات مرجع دیجیتال را نیز باید در کتابخانه ها بکار گرفت زیرا همچنانکه گفتیم کاربران دیگر کمتر در محیط کتابخانه حضور دارند ولی مسائل و مشکلات و سوالاتی که برخورد می کنند شاید حتی به خاطر انفجار اطلاعات و آلودگی اطلاعات بیشتر از قبل مواجه باشند . در اینجا خدمات مرجع مجازی را می توان برای کمک و راهنمایی آنان بکار برد.
- ایفای نقشی دیگر: ادغام مرکز یا واحد تحقیق و توسعه سازمان (r& d) research and development با کتابخانه های سازمان و به عهده گرفتن این نقش جدید به عنوان یک مزیت رقابتی
- ما مزیت رقابتی را به عنوان قابلیت یک شرکت در عملکرد بهتر نسبت به صنعتی که در آن کار می کند تعریف می نماییم. مشتریان کالا و خدماتی را می خواهند که بهتر و ارزان تر باشد و سریع تر به دستشان برسد(میلر و الکس، 1998، ص22).
- مزیت رقابتی ویژگی ها و قابلیت هایی است که یک سازمان را قادر به حفظ و ارتقاء موقعیت رقابتی اش می نماید(شیرمحمدی، یزدان). مزیت رقابتی ویژگی ها و یا ابعاد هر شرکتی است که آن را قادر به ارائه خدمات بهتر به مشتریان(ارزش بهتر) می سازد(ما، 1999، ص709-718).
- مراکز تحقیق و توسعه مراکزی هستند که دانش جدیدی را درباره کالاها، فرایندها، و خدمات می یابند و سپس آن را برای ایجاد و یا بهبود کالاها، فرایندها، و خدمات جدید در جهت برآورده کردن نیازهای بازار بکار می گیرند.
- نمودار فرایند تحقیق و توسعه به صورت زیر است(ایرانمنش، محمد، ص61):
فعالیتهای تحقیقاتی
- داده های تحقیقاتی -------------------- ستاده های تحقیقاتی
- در هر یک از عناصر بالا مسائل دیگری دخیل هستند برای مثال در داده های تحقیقاتی وجود عواملی مانند نیروی انسانی از قبیل محققان و کارکنان پشتیبانی تحقیقات، بودجه تحقیقاتی، منابع اطلاعاتی، و امکانات و تجهیزات تحقیقات مانند آزمایشگاه وکتابخانه و مرکز اسناد و مدارک علمی ضروری است.
با توجه به نمودار می توان گفت که کتابخانه می تواند سه نقش محوری را در این زمینه ایفا کند:
نیروی انسانی: کتابداران به خاطر توانایی هایی که دارند و نیز آشنایی با انواع منابع اطلاعاتی چاپی و الکترونیکی، می توانند دستیار محققین شوند و با انجام خدمات گوناگون(مرجع، کتابشناسی، اطلاع رسانی، جستجو و بازیابی اطلاعات، آگاهی رسانی های جاری و اشاعه گزینشی اطلاعات، و ...) کمک بزرگی به پژوهشگران نمایند. از سوی دیگر، دانش تولید شده در نتیجه فعالیت های تحقیق و توسعه مستلزم سازماندهی است بنابراین، مدیریت دانش به منظور بهره گیری مجدد از دانش و ایجاد سازمان یادگیرنده از دیگر مسائلی است که کتابداران در آن ایفای نقش دارند.
منابع اطلاعاتی: از بعد منابع اطلاعاتی می توان گفت که کتابخانه به خاطر داشتن منابع مختلف می تواند در فرایند تحقیق و توسعه سازمان با اهمیت باشد.
امکانات و تجهیزات: از این نظر می توان کتابخانه را محل فیزیکی مناسبی برای به عهده گرفتن نقش فرایند تحقیق و توسعه سازمان دانست.
بنابراین، شاید بتوان کتابخانه را نه تنها کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی بلکه، "کتابخانه و مرکز اطلاع رسانی و مرکز تحقیق و توسعه سازمان"نام نهاد. البته ضروری است که اول کتابداران توانایی های خود را در این زمینه بالا برده و به تدریج در ساختار سازمانی جدید سازمان ها جای گرفته و تسهیل کننده و پیش برنده فرایند تحقیق و توسعه سازمان شوند. نقش کتابداران در اینجا به عنوان مشاور اطلاعاتی در خدمت گروه های مختلف علمی و در کنار آنها می تواند شامل: کمک به پروژه های پژوهشی، گردآوری اطلاعات علمی و فنی در سطوح داخلی و جهانی، سازماندهی و آماده سازی نظام مند اطلاعات، اشاعه سریع و به موقع اطلاعات باشد.
متخصصین و محققین واحدهای تحقیق و توسعه معمولاً به صورت تیمی و در تیم های مختلف مشغول به فعالیت هستند. بر این اساس می توان برای هر یک از آن تیم ها، یک متخصص کتابداری به عنوان مشاور اطلاعاتی به منظور دسترسی سریع و به موقع به اطلاعات انتخاب نمود. از سوی دیگر، امروزه در کشور بدنه دولت در حال کوچک شدن است و نیز از تعداد سازمان های دولتی کاسته و به همان اندازه به بخش های خصوصی واگذار می شوند. سازمان های خصوصی معمولاً دارای مراکز تحقیق و توسعه هستند. بنابراین، تربیت کتابدارانی که شرایط و شایستگی های همکاری با واحدهای تحقیق و توسعه سازمان ها را داشته باشند، الزامی است.
- ایجاد یک نظام ملی اطلاعاتی
- از آنجایی که مراکز و پایگاه های اطلاع رسانی در کشور جدا از همدیگر و منفک هستند، و یک پژوهشگر برای تحقیق در یک موضوع واحد و به منظور دست یافتن به اطلاعات مورد نظر خود از جنبه های مختلف، ناگزیر است به تک تک آن مراکز مراجعه کند و این مسأله مستلزم صرف زمان بسیار است حتی ممکن است که شخص پژوهشگر به اطلاعات دلخواه خود دست پیدا نکند. به نظر می رسد کتابداران به عنوان قشری که در گردآوری، سازماندهی، و اشاعه اطلاعات نقش دارند، بتوانند و توانایی آن را داشته باشند که در جهت ایجاد یک نظام ملی اطلاعاتی به منظور دست یافتن به اطلاعات درست جهت پیشبرد برنامه های آتی و اطلاعات جانبی و ایده ها و روشهای انجام کار و تحت کنترل درآوردن آن اطلاعات، دست بکار شده و آن را ایجاد نمایند.
در کل می توان این گونه بیان کرد که انجام اصلاحاتی کلی و اساسی در این رشته نیاز است و این اصلاحات اساسی در قالب یک مسأله با عنوان مهندسی مجدد قابل اعمال است. زیرا در مهندسی مجدد همه اهداف و دیدگاه ها و نیز چشم اندازهای یک فرایند کاری مدنظر قرار می گیرد بنابراین، با مهندسی مجدد رشته کتابداری و اطلاع رسانی همه مشکلات و اولویتهای ذهنی همه افراد درگیر این رشته از تمامی جوانب مورد بررسی قرار می گیرد و به همه آنها پاسخ مناسب داده می شود.
*دانشجوی کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
منابع:
ایرانمنش، محمد. مجموعه مقالات همایش سراسری مراکز تحقیق و توسعه صنایع کشور/ برگزار کننده وزارت صنایع- ماهیت پژوهش و فناوری- دفتر پژوهش های صنعتی. تهران: مرکز آموزش و تحقیقات صنعتی ایران، 1379.
شیرمحمدی، یزدان (1386). پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت جهانگردی. اثر اینترنت بر کسب مزیت رقابتی برای دفاتر خدمات مسافرتی شهر تهران. تهران: دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی.
مهدیقلی زاده، علیرضا. مهندسی مجدد سازمان. حسابدار، سال دوازدهم، شماره یکصد و بیست وپنجم.
Ma, h. (1999). Anatomy of competitive advantage: a selective framework management decision. Vol 37 pp 707-718.
Miller, alex (1998). Strategic management, third edition, Tennessee press, usa, p 14-22.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر